"ေရႊအမ်ိဳးအစားမ်ား.. ေရႊခ်ိန္ ေရႊေစ်း တြက္ပံုတြက္နည္းမ်ား ေဖာ္ျမဴလာမ်ားႏွင့္ ေရႊအေၾကာင္း မွတ္သားစရာမ်ား"

ေရႊဆိုသည္မွာ..........

-အေခါက္ေရႊ (သို႕မဟုတ္) မီးလင္း
-၁၅ဲ ရည္ (ဆယ့္ငါးပဲရည္)
- ဒဂၤ ါးရည္ (သို႕) ၁၂ ေရြးစပ္
-၁၄ဲ ရည္ (ဆယ့္ေလးပဲရည္)
-ေရြးသံုးဆယ္စပ္
-မိုးႀကိဳး

"ေရႊ" ကိုခ်ိ္န္တြယ္ရာတြင္ "က်ပ္သား" ေပၚ မူတည္စံျပဳ၍ ခ်ိန္တြယ္ေသာေၾကာင့္ ေရႊအခ်ိန္အတြယ္တြင္ "က်ပ္သား" ၊ "ပဲသား" ၊ "ေရြးသား" ဟူ၍ အဆင့္ဆင့္ ပါရွိသည္။

တစ္က်ပ္သား = ၁၆ ပဲသား
တစ္က်ပ္သား = ၁၂၈ ေရြးသား (ရန္ကုန္အခ်ိန္)
တစ္က်ပ္သား = ၁၂၀ ေရြးသား (မႏၱေလးအခ်ိန္)
၁-ပဲသား = ၈ ေရြးသား (ရန္ကုန္အခ်ိန္)
၁-ပဲသား = ၇.၅ ေရြးသား (မႏၱေလးအခ်ိန္) ။

ေအာက္ပါတို႔မွာ ရန္ကုန္ အေလးခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။
တစ္က်ပ္သား = ၁၆ ပဲ = ေရြး ၁၂၈
ငါးမူးသား = ၈ဲ (ရွစ္ပဲ) = ေရြး ၆၄
တစ္မတ္သား = ၄ဲ = ေရြး ၃၂
တမူးသား = ၂ဲ = ေရြး ၁၆
တပဲသား = ေရြး ၈ ။

ေအာက္ပါတို႔မွာ မႏၱေလး အေလးခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။
တစ္က်ပ္သား = ၁၆ ပဲ =ေရြး ၁၂၀
ငါးမူးသား = ၈ဲ(ရွစ္ပဲ) = ေရြး ၆၀တစ္မတ္သား = ၄ဲ = ေရြး ၃၀
တစ္မူးသား = ၂ဲ = ၁၅ ေရြး
တစ္ပဲသား = ၇.၅ ေရြး ။

(ငါးမူးသားက်ေတာ့ေရြး၆၀ျဖစ္ၿပီးတစ္မူးသားက်ေတာ့ ၁၅ေရြးျဖစ္ေနျခင္းမွာက်ေနာ္လဲမသိေရွးအရင္လူမ်ား

လက္ထက္ ကတည္းက အဲ့ဒီအတိုင္း သံုးႏႈန္းခဲ့ၾကတာျဖစ္သည္)

(ျမန္မာ့ အသံုးအႏႈန္းမ်ား၏ တိက်ပံု မွာတစ္ခါတစ္ရံ ထိုသို႕ျဖစ္တတ္သည္)။ ။

ေရႊ၏ အရည္အေသြးႏွင့္ အေခၚေဝၚျဖစ္ေပၚပုံ ......
 

မီးလင္း ႏွင့္ အေခါက္သည္ အတူတူ ေခၚေ၀ၚပံုသာကြဲသည္ ေရႊေစ်း အသံုးအႏႈန္းကိုအေခါက္ေရႊႏွင့္သာ အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္သူမ်ားအသံုးျပဳေျပာၾကားၾကသည္။အေခါက္ေရႊဆိုသည္မွာ၉၉.၉၉ရာခိုင္ႏႈန္းျဒပ္စင္

ျဖစ္သည္။ 

၁၅ဲ ရည္ဆိုသည္မွာအေခါက္ေရႊ ၁၅ဲသားႏွင့္ ေၾကးနီ+ေဘာ္ အခ်ိဳးက် ၁ဲ(တစ္ပဲ) သားႏွင့္ေရာစပ္ၿပီးတစ္က်ပ္သားျပည့္ေအာင္ျပဳလုပ္ထားတာျဖစ္သည္။ဒဂၤ ါးရည္ (သို႕)

၁၂ ေရြးစပ္ဆိုသည္မွာလည္း အေခါက္ေရႊ ၁၀၈ ေရြးကို ေၾကးနီ+ေဘာ္ ၁၂ေရြးအခ်ဳိးက်ေရာစပ္ထားျပီး တက်ပ္သာျပည့္ေအာင္ျပဳလုပ္ထားတာျဖစ္သည္။

၁၄ ဲရည္(ဆယ့္ေလးပဲရည္) ဆိုသည္မွာလဲ ထိုနည္း၄င္း အေခါက္ေရႊ ၁၄ဲ (ဆယ့္ေလးပဲ)
သားကိုေၾကးနီႏွင့္ ေဘာ္အခ်ဳိးက် ၂ဲသား(ႏွစ္ပဲသား) ေရာစပ္ထားျခင္းပဲျဖစ္ပါသည္။

ေရြးသံုးဆယ္စပ္ ဆိုတာကေတာ့ အေခါက္ေရႊ သံုးမတ္သား ေရြး (သို႕) ၁၂ဲ သားကို ေၾကးနီႏွင့္
ေဘာ္ အခ်ဳိးက် ၁ မတ္သားေရာစပ္၍ တစ္က်ပ္သား ျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ထားတာျဖစ္သည္။

မိုးႀကိဳး- ဆိုသည္မွာေတာ့ အေခါက္ေရႊ တစ္မတ္သား (၄ဲ) ကို ေၾကးနီ ႏွင့္ေဘာ္ အခ်ဳိးက်
သံုးမတ္သား(၁၂ဲ)သားေရာစပ္ ၍တစ္က်ပ္သားျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ ထားတာျဖစ္တယ္။
(မလြန္လြန္းဖူးလားကြယ္)

အေခါက္ေရႊတစ္က်ပ္သား ေစ်းဘယ္ေလာက္ရိွတယ္ဆိုတာ သိရင္ က်န္တဲ့အေရႊအမ်ဳိးအစားေတြ
ရဲ႕ေစ်းဟာလဲ ဘယ္ေလာက္ရိွတယ္ဆိုတာ ဒီလို ဒီလို ေဖာ္ျမဴလာေလးေတြ ရိွတယ္ . . . ။

မႏၱေလအခ်ိန္အတြယ္ျဖင့္ တြက္ျပထားေသာ ေဖာ္ျမဴလာ ......
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၁၂.၅ / ၁၂၀ = ၁၅ဲရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၀၈ / ၁၂၀ = ဒဂၤ ါးရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၀၅ / ၁၂၀ = ၁၄ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၉၀ / ၁၂၀ = ေရြးသံုးဆယ္စပ္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၃၀ / ၁၂၀ = မိုးႀကိဳးေစ်း ။

ရန္ကုန္အခ်ိန္အတြယ္ျဖင့္ ျပန္လည္တြက္ျပထားေသာ ေဖာ္ျမဴလာ ....
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၂၀ / ၁၂၈ = ၁၅ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၁၅.၂ / ၁၂၈ = ဒဂၤါး ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၁၂ / ၁၂၈ = ၁၄ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၉၆ / ၁၂၈ = ေရြးသုံးဆယ္စပ္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၃၂ / ၁၂၈ = မိုးႀကိဳးေစ်း ... ျဖစ္ပါသည္ ။

အေခါက္ေရႊ ဟာေပ်ာ့တယ္ ေၾကးနီႏွင့္ေဘာ္ ပါ၀င္ႏႈန္းမ်ားလာေလ ေရႊဟာ အရည္ညံ့ေလမာလာေလ ျဖစ္

ပါတယ္။ အေခါက္ေရႊကို မီးနဲ႕ နီရဲးလာေအာင္ အပူေပး ေရထဲသို႕ ခ်လွ်င္ေသာ္၄င္းဒီအတိုင္းပဲ အေအးခံ

လွ်င္ေသာ္၄င္းအ၀ါေရာင္အတိုင္း မေျပာင္းလဲပဲျမင္ေတြ႕ရပါလိမ္႕မယ္ ေေရႊထည္မ်ား၀ယ္ယူ ၀တ္ဆင္ၿပီးပါ

က ျပန္လည္ေရာင္းခ်ေသာအခါေဘာက္ခ်ာေပ်ာက္လွ်င္ေသာ္၄င္း မိမိ၀ယ္ယူသည့္ဆိုင္မဟုတ္ပဲတစ္ျခား

ဆိုင္သို႕ေရာင္လွ်င္ေသာ္၄င္း ေစ်းအႏိွမ္ခံရပါတယ္။ အဲ့ဒါက ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ေရႊထည္တစ္ခု လုပ္

ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဂေဟေဆာ္ရတယ္။ အဲ့ဒီဂေဟာေဆာ္ဖို႕ကအထည္လုပ္မည့္ေရႊ အမ်ဳိးအစား ၂ ဆကို

ေၾကးနီႏွင့္ေဘာ္ ဆတူ၀န္းက်င္ ေရာစပ္ထားတဲ့ စပ္ခဲ ၁ဆနဲ႕ေရာရတယ္။ ေရႊထည္တစ္က်ပ္သားဆိုပါက စပ္ခဲ ၁ ေရြးမွစ၍ ၅ ေရြး ၆ ေရြးအထိ၀င္ပါတယ္။

တစ္ခါတစ္ရံ တစ္ပဲ၀န္းက်င္သာ အတင္ခ်ိန္ရိွတဲ့ နားကပ္ လက္စြပ္ တစ္ခုခုျပဳလုပ္ပါကလဲ စပ္ခဲ ၁ေရြး 

၂ ေရြးအထိ၀င္ပါတယ္။ နားကပ္တစ္ရံဆိုပါစို႕ ေရႊခ်ိန္က ၁ဲ သားပဲရိွတယ္ စပ္ခဲက ၂ေရြးေလာက္

၀င္ေနတယ္။ ေရႊက ၅ ေရြးခြဲပဲက်န္ေတာ့တယ္။ ဆိုင္ကကိုယ္၀ယ္ခဲ့ေတာ့ ၁ဲဖိုးေပးခဲ့ရတယ္။ တစ္ကယ္

တမ္း ေရႊပါတာက ၁ဲ မျပည့္ဘူး။ အေလွ်ာ့တြက္လက္ခက ၃ေရြးေလာက္ေပးရတယ္။ ကိုယ္၀ယ္မယ္ဆိုရင္ အတင္ခ်ိန္+အေလွ်ာ့တြက္လက္ခ ၁၀.၅ေရြးဖိုးေပးခဲ့ရတယ္။ တစ္ကယ္တမ္း အဲ့ဒီအထည္မွာ ပါတဲ့ေရႊက ၅ ေရြးခြဲးေလာက္ပါတယ္။ ဒါကိုမိမိ၀ယ္ယူတဲ့ဆိုင္မွာ ျပန္ေရာင္းမယ္ဆိုရင္ ျပႆနာမရိွဘူး ေရႊခ်ိန္ ၁ဲ ကိုလဲ ၁ဲ ဖိုးျပန္ေပးတယ္။ အေလွ်ာ့တြက္လက္ခ ၃ ေရြးယူထားတာကိုလဲ အထည္မပ်က္စီးေသးဘူးဆိုရင္

တစ္၀က္ဖိုးျပန္ေပးတယ္။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ မိမိ၀ယ္ယူတဲ့ဆိုင္ကို ျပန္ေရာင္းမယ္ဆိုရင္ အေလွ်ာ့တြက္
တစ္၀က္ေလာက္ပဲ႐ႈံးတယ္။ အျခားဆိုင္မွာ သြားေရာင္းမယ္ဆိုပါက သူတို႕လုပ္ထားတဲ့အထည္မဟုတ္

တဲ့အတြက္ လက္ရိွအထည္မွာပါတဲ့ ေရႊတန္ဖိုးကိုပဲ တြက္၀ယ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ရႊပါ၀င္တာက ၅ ေရြးခြဲေလာက္

ပဲရိွမယ္ဆိုရင္ သူတို႕အတြက္ အျမတ္တစ္ျခမ္းေလာက္ခ်န္လိုက္မယ္(တစ္ေရြး၏တစ္၀က္) ေရာင္းတဲ့လူမွာ ၅ ေရြးဖိုးပဲျပန္ရေတာ့မယ္။၀ယ္တုန္းက ဆယ္ေရြးနဲ႕ တစ္ျခမ္းရိွတယ္ ငါးေရြးခြဲးေလာက္ ႐ႈံးသြားမယ္။

ေရႊဆိုင္တစ္ဆိုင္အေနျဖင့္ မိမိေရာင္းလိုက္ေသာ အထည္မိမိဆီျပန္မလာေလ ႀကိဳတ္ေလပဲ။

တစ္ခ်ဳိ႕ေရႊဆိုင္ေတြက က်ေတာ့လဲ ေရႊအရည္မျပည့္မွိဘူး ၁၅ဲ ရည္ဆိုရင္ ၁၄ဲရည္ေလာက္ပဲရိွတယ္။

တစ္က်ပ္သားကို တစ္ပဲ ပိုစပ္ထားတဲ့အတြက္ တစ္ပဲ ကို ေလးေသာင္းငါးေသာင္း ၀န္းက်င္မွာရိွတယ္။ တစ္ရက္ကို ႏွစ္က်ပ္သားေရာင္းရရင္ တစ္သိန္းေလာက္ကအေလွ်ာ့တြက္ လက္ခ မပါေသးဘူး ပိုစပ္ထား

တဲ့အတြက္နဲ႕တင္ျမတ္ေနၿပီ။ ျပန္လာေရာင္းေတာ့ ျပန္ေပးလိုက္တယ္။ ဘာျဖစ္လဲ ကိုယ္လုပ္ထားတဲ့ဟာ ကိုယ္ျပန္ေပးရတာ။ ၾကားထဲမွာ ေငြသံုးရတာေပါ့။ ျပန္မလာေတာ့ဘူးဆိုရင္ အျမတ္က်န္ေနလိုက္တာေပါ့။

တစ္ကယ္ေတာ့ဒါဟာ၀ယ္ယူတဲ့လူဆီကေနပိုစပ္ထားတဲ့အတြက္ကခိုးလိုက္တာပဲ။ ေရႊအေၾကာင္းဆိုရင္

နားမလည္တဲ့လူကမ်ားေတာ့ တစ္ခ်ဳိ႕ေရႊဆိုင္ေတြက ညစ္ပတ္တယ္ ေရႊထည္က၀ယ္ထားတာၾကာေနၿပီ ။

၀ယ္တုန္းကေစ်း နဲ႕ ျပန္ေရာင္းတဲ့ အခ်ိန္ေစ်းဟာလဲေတာ္ေတာ္ကြာေနတယ္။ ဥပမာ ၀ယ္တုန္းက တစ္သိန္း

ေပးထားရတယ္ဆိုရင္ အခုတစ္သိန္းခြဲေလာက္ ရရမွာ။ဒါေပမယ့္တစ္သိန္းသံုးေသာင္းေလာက္ပဲ ေပးတယ္။
ေရာင္းတဲ့လူကလဲ နားမလည္ေတာ့ သံုးေသာင္းေလာက္ျမတ္တာနဲ႕ ေက်နပ္ေနတယ္ အဲ့ဒါမ်ဳိးေတြလုပ္ၾကတယ္။ 

ေရႊဆိုင္ႀကီးေတြမွာ ေရာင္းလိုက္ရတဲ့အထည္ တစ္၀က္ေလာက္ကဆိုင္ကိုျပန္လာတယ္။တစ္၀က္ေလာက္

ကဆိုင္ကိုယ္ျပန္မေလာေတာ့ဘူးလို႕ခန္႕မွန္းေျခသိရပါတယ္။ ေရႊထည္မ်ား၀ယ္ယူမည္ ဆိုပါက ထိုကဲ့သို႕ ရိွပါသည္။ တစ္ကယ္လို႕ ပိုက္ဆံေပ်ာက္ပ်က္သြားမွာစိုးလို႕ ေရႊ၀ယ္ထားခ်င္တယ္ဆိုရင္
အခဲလိုက္၀ယ္ထားတာအဆင္အေျပဆံုးပါ။ တစ္က်ပ္သားကို ေရာင္းေစ်းနဲ႕ ၀ယ္ေစ်း ၁၅၀၀ ပဲခြါတယ္။ ဒါကလဲ ေခါက္ေရႊသီးသန္႕ေရာင္းတဲ့ ဆိုင္ေတြ ေစ်းမွန္တဲ့ ဆိုင္ေတြမွပါ။ တစ္ခ်ဳိ႕ေရႊဆုိင္မ်ားစို ၀ယ္တဲ့အခါမွာ

လက္ရိွေပါက္ေစ်းထက္ တစ္ေသာင္းေလာက္ပိုေရာင္းတယ္ ျပန္၀ယ္တဲ့အခ်ိန္က်ေတာ့တစ္ေသာင္းေလာက္

ေလ်ာ့ေပးျပန္ေရာ ၀ယ္ေတာ့တစ္ေသာင္းနာ ေရာင္းေတာ့တစ္ေသာင္းနာ။
ရြာသူ ရြာသားအေပါင္းကို ဗဟုသုတျဖစ္ေစလိုတဲ့ ေစတနာနဲ႕ ေရးလိုက္တာပါ။ အမွားမ်ားမျပည့္စံုသည္မ်ား

ေတြ႕ရိွရပါက ျပန္လည္ ျဖည့္ဆြက္ေပးၾကပါရန္ . . . . . ။ ။

ေရႊတန္ဖိုး တြက္ခ်က္နည္း ............

ျမန္မာႏိုင္ငံသံုး ေရႊခ်ိန္တြယ္စနစ္ျဖစ္သည့္ က်ပ္၊ ပဲ၊ ေရြး ျဖင့္ ေရႊတန္ဖိုးကို တြက္ၾကည့္ၾကရေအာင္ . . .။

ရန္ကုန္အေလးခ်ိန္စနစ္ျဖင့္ တြက္သည္ .....
အဆင့္(၁)။ ။ ေရႊအေလးခ်ိန္ "က်ပ္၊ ပဲ၊ ေရြး" ကို "က်ပ္သား" သို႔ ဖြဲ႕ယူပါ။
အဆင့္(၂)။ ။ ရရွိေသာ "က်ပ္သား" ကို ေရႊတစ္က်ပ္သား ေစ်းႏႈန္းျဖင့္ ေျမွာက္ပါက ေရႊအေလးခ်ိန္အတြက္ က်သင့္တန္ဖိုးကို ရရွိပါမည္။

Formula:
ေရြး / 128 + ပဲ / 16 + က်ပ္ x ေရႊ ၁ က်ပ္သား တန္ဖိုး = ေရႊအေလးခ်ိန္၏ က်သင့္ေငြေပါင္း

ဥပမာ:
ေရႊ ၁ က်ပ္သားလွ်င္ 650,000 ေစ်းႏႈန္းျဖင့္ ေရႊခ်ိန္ ၁ က်ပ္သား၊ ၃ ပဲ၊ ၅ ေရြးအတြက္ သင့္ေငြေပါင္းကို ရွာမယ္ဆိုရင္ ရန္ကုန္ေဘာက္ခ်ာမွ ေရႊတန္ဖိုးတြက္နည္း ။

5 / 128 + 3 / 16 + 1 x 650.000 = 797265.625
ဒါေၾကာင့္ ၁ က်ပ္သား၊ ၃ ပဲ၊ ၅ ေရြး ကို 797265.625 က်သင့္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

မွတ္ခ်က္ .. 

ရန္ကုန္ေဘာက္ခ်ာကို ရန္ကုန္ေရြးနဲ႔တြက္ျပီး မႏၱေလးေဘာက္ခ်ာကိုမႏၱေလးေရြးနဲ႔ပဲတြက္ရပါမယ္ ။
 

ဥပမာ ; မႏၱေလးေရြးစနစ္ ၁၂၀ ထားျပီးေတာ့ ...
5 / 120 + 3 / 16 x 650.000 ဆိုျပီးတြက္ရင္ တန္ဖိုးမတူတာထြက္လာပါ့မယ္ ။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ရန္ကုန္

ေဘာက္ခ်ာကို မႏၱေလးလိုတြက္လွ်င္
( 5 x 120 / 128 ) ÷ 120 + 3 / 16 + 1 x 650.000 = 797265.625 ။ ဆိုျပီးတြက္ရပါလိမ့္မယ္။
ဆိုလိုတာက ရန္ကုန္ေရြးကို မႏၱေလးေရြးျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္ ။

မႏၱေလးေဘာက္ခ်ာမွ ေရႊတန္ဖိုးတြက္နည္း ...

ေရြး / 120 + ပဲ / 16 က်ပ္ x ေရႊ ၁ က်ပ္သား တန္ဖိုး = ေရႊအေလးခ်ိန္က်သင့္ေငြေပါင္း။

Myanmar ပိဿာ Viss vs Kilogram/gram
Table of mass units
Myanmar Matric Imperial/US

ေရြးေလး yway lay = 136.078 mg = 2.1 grain
ေရြးႀကီး yway gyi = 272.155 mg = 4.2 grain
ပဲသား petha = 1.02058 g = 15.75 grain
မူးသား mutha = 2.04117 g = 31.5 grain
မတ္သား mattha = 4.08233 g = 63 grain
ငါးမူးသား nga mutha = 8.16466 g = 0.288 oz
က်ပ္သား kyattha = 16.3293 g = 0.576 oz
အဝက္သား awettha = 204.117 g = 7.2 oz
အစိတ္သား aseittha = 408.233 g = 14.4 oz
ငါးဆယ္သား ngase tha = 816.466 g = 1.8 lb
ပိဿာ peittha = 1.63293 kg = 3.6 lb
အခ်ိန္တစ္ရာ achein taya = 163.293 kg = 360 lb
"five mutha", but in fact it is only four. ဟု ဝီကီပီးဒီးယားတြင္း ျပထားသည္၊
သို႔ေသာ္ ငါးမူးသားဆိုသည္မွာ ေငြတစ္က်ပ္၏တဝက္ ျပားငါဆယ္ကို ျမန္မာက ငါးမူဟုေခၚေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟု ယူဆပါသည္ ။
Traditionally know က်ပ္သား as a tical in English.
Traditionally known ပိဿာ as a viss in English.

credit to all webs.


Credit : http://hlaingnyi12.blogspot.co.uk/2015/06/blog-post_32.html?m=1