" ျခင္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ကာလေပၚ ေရာဂါတစ္မ်ဳိး "

ျခင္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ေရာဂါမ်ားအနက္ အႏိုဖီးလိစ္ျခင္(အမ)သည္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္ပြားေစ ၿပီး

က်ဴးလက္ျခင္သည္ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါျဖစ္ပြားကာ ေအးဒီးစ္ျခင္ သည္ ေသြးလြန္ တုပ္ေကြးေရာဂါ ျဖစ္ပြားေၾကာင္း သိရသည္။ ျခင္ေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ကာလေပၚေရာဂါ တစ္မ်ဳိးမွာ ေအးဒီးစ္ျခင္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည့္ ဇီကာ (Zika )ေရာ ဂါျဖစ္ေၾကာင္း ထပ္မံေတြ႕ရွိရသည္။

ဇီကာေရာဂါအစ

ဇီကာေရာဂါပိုးအား ၁၉၄၇ ခုႏွစ္တြင္ အာဖရိကတိုက္ ယူဂႏၶာႏုိင္ငံရွိ ဇီကာ ေတာအုပ္ (Zika Forest) တြင္းမွ ေမ်ာက္မ်ားတြင္ စတင္ေတြ႕ရွိၿပီး ၁၉၅၂ ခုႏွစ္တြင္ ယူဂႏၶာႏွင့္ တန္ဇန္းနီးယား ႏုိင္ငံသားမ်ားသုိ႔ ကူးစက္ခဲ့ေၾကာင္း သုေတသီတို႔က မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ေနာက္ပိုင္းတြင္ ၎ ေရာဂါပိုးသည္ ကာလအတန္ၾကာသည္အထိ ငုပ္လွ်ဳိးခဲ့ၿပီး ၂ဝဝ၇ ခုႏွစ္တြင္ မိုက္ခ႐ိုနီးရွား ႏုိင္ငံ၌ ကမၻာ့ပထမဆံုး ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ ျဖစ္ပြားကာ ေရာဂါပိုး ေတြ႕ရွိသူ ၄၉ ဦး ရွိခဲ့ရာမွ ကပ္ေရာဂါအသြင္ ေဆာင္လာခဲ့သည္။ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ သယ္ေဆာင္သည့္ ျခင္မ်ား သည္ ပင္လယ္ေရေၾကာင္း သြားလာသည့္ သေဘၤာမ်ားႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ ေရာဂါပိုးရွိသူမ်ား နယ္စပ္ ျဖတ္ေက်ာ္ ဝင္ေရာက္မႈမ်ား မွျဖစ္ေစ၊ေရာဂါပိုးရွွိရာ ေဒသသို႔ သြားေရာက္သူမ်ားမွ ျဖစ္ေစ ကူးစက္ၿပီး ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္တြင္ တစ္ေက်ာ့ျပန္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။ ေအးဒီးစ္ျခင္သည္ ယခင္က ပင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌  ေပါက္ပြားလ်က္ ရွိေသာ္လည္း လက္ရွိအေျခအေနတြင္ ဇီကာ ဗုိင္းရပ္စ္ကယ္ရီယာ မဟုတ္ေသးေၾကာင္း သိရွိရသည္။

ဇီကာေရာဂါလကၡဏာမ်ား

သာမန္အားျဖင့္ ရက္သတၱပတ္အတြင္း ျပသကာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကဲ့သို႔ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ အနီစက္မ်ားထြက္ျခင္း၊ ကုိယ္ပူျခင္း၊ ေအာ့အန္ျခင္း၊ မ်က္စိနာျခင္း၊ အ႐ိုးအဆစ္ နာျခင္း၊ ၾကြက္ သားနာက်င္ျခင္း၊ အင္ပ်ဥ္ထြက္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ပြားတတ္သည္။  ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ တစ္ေန႔ တျခား အားနည္းလာျခင္း၊ ေျခလက္ေသျခင္း၊ တစ္ခါ တစ္ရံ ေလျဖတ္ျခင္း၊ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ မ်ား ကိုယ္ဝန္ ပ်က္က်ျခင္းမွသည္ ေသဆံုးသည္အထိ ျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း သိရသည္။ သို႔ရာတြင္ ေရာဂါကူးစက္ခံရသူ ငါးဦးတြင္ ေလးဦးသာ လကၡဏာျပတတ္ၿပီး တစ္ဦးမွာ ေဝဒနာသာ ခံစား ရေၾကာင္း သိရသည္။ ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားသည့္ ဇီကာေရာဂါသည္ ေမြးကင္းစ ကေလးငယ္မ်ားတြင္ ထူးထူးျခားျခား ဦးေႏွာက္ ေသးငယ္႐ံုသာမက အာ႐ံုေၾကာစနစ္ ပ်က္စီး သည့္ Microcephaly ႏွင့္ Guillain Barre  ျဖစ္စဥ္မ်ား ျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း သိရသည္။ ေသြးလြန္ တုပ္ေကြးကဲ့သုိ႔ ေဝဒနာခံစားရမႈ ျပင္းထန္ျခင္း မရွိေသာ္လည္း ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အမ်ဳိးသမီး မ်ားတြင္ ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္ ဝင္ေရာက္ပါက ေမြးဖြားသည့္ ကေလးငယ္ လူလားေျမာက္ လွ်င္ ဦးေႏွာက္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ နည္းႏုိင္ေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ရွိရသည္။

လတ္တေလာအေျခအေန

ေတာင္အေမရိကႏွင့္ လက္တင္အေမရိကတြင္ ျဖစ္ပြားႏႈန္း ျမင့္မားလာသည့္ ေမြးရာပါအဂၤါ ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈႏွင့္

အာ႐ံုေၾကာစနစ္ ေဖာက္ျပန္မႈအား သိပၸံနည္းက် သက္ေသ မျပ ႏုိင္ေသးေသာ္ လည္း ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္ႏွင့္ ဆက္စပ္ေၾကာင္း က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ားက သေဘာတူခဲ့ၿပီး ေနာက္ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႕ WHO မွ ဇီကာေရာဂါအား ကမၻာ့အဆင့္ အေလးထား တိုက္ ဖ်က္ရမည့္ ေရာဂါအျဖစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁ ရက္တြင္ အေရးေပၚ သတိေပးမႈ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ ဇီကာေရာဂါသည္ ဘရာဇီးႏွင့္ ကိုလံဘီယာႏုိင္ငံတို႔တြင္ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ကူးစက္ ပ်႕ံႏွံ႔လ်က္ရွိေၾကာင္း သိရသည္။

ႏုိင္ငံတကာအဆင့္ ေဆာင္ရြက္မႈ

ပူျပင္းေသာ အယ္လ္နီညိဳ ရာသီဥတု ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ျခင္ေပါက္ပြားမႈ အားေကာင္းႏုိင္သည္မွာ သတိျပဳရမည့္ အေျခအေန တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ WHO ၏ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၆ ရက္ေန႔ ထုတ္ျပန္ ခ်က္အရ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ တိုက္ဖ်က္ရန္ ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ျခင္း၊ တုံ႔ျပန္ျခင္း၊ သုေတသန ျပဳျခင္းဟူ၍ သံုးပိုင္း ခြဲျခားေဆာင္ရြက္မည္ဟု သိရသည္။ WHO က ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ တိုက္ဖ်က္ ေရး အတြက္ လာမည့္ဇြန္လအထိ  ေဒၚလာ ၅၆ သန္းသံုးစြဲ ရန္လုိအပ္ေၾကာင္း ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၈ ရက္တြင္ ေျပာၾကားထားသည္။ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ တာဝန္ရွိသူမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ကိုယ္စား လွယ္မ်ား၏ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ တုိက္ဖ်က္ေရး ပထမအႀကိမ္ ေဆြးေႏြးညိႇႏိႈင္းမႈအား ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၆ ရက္တြင္ နယူးေယာက္ ၌ ျပဳလုပ္ခဲ့ရာ ဗာတီကန္ ကုိယ္စားလွယ္မွ ဦးေခါင္းေသးငယ္သည့္ ကေလးမ်ား ေမြးဖြားလာမည္ကို စိုးရိမ္၍  ကိုယ္ဝန္ ဖ်က္ခ်မႈမ်ားအေပၚ စိုးရိမ္မိေၾကာင္း ေျပာ ၾကားခဲ့သည္ဟု သိရွိရသည္။

အေမရိကတုိက္ႏုိင္ငံမ်ား

ေတာင္အေမရိက ၁၄ ႏုိင္ငံမွ က်န္းမာေရး ဝန္ႀကီးမ်ားသည္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ပထမပတ္တြင္ ဥ႐ုေဂြးႏုိင္ငံ၌ ဇီကာေရာဂါဆုိင္ရာ အေရးေပၚ အစည္းအေဝး ျပဳလုပ္ခဲ့ရာ ဘရာဇီး သမၼတက လူငါးသိန္းေက်ာ္အား ျခင္ကိုက္ မခံရေစရန္ႏွင့္ သန္႔ရွင္းေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ ဖန္တီးေပးလ်က္ ရွိေၾကာင္း၊ ျခင္ႏွိမ္နင္းရန္ စစ္သည္အင္အား ၂၂ဝဝဝဝ ကုိ အထူးတာဝန္ေပး ေဆာင္ရြက္ လ်က္ရွိေၾကာင္း၊ ဇီကာေရာဂါအား အစြမ္းကုန္ တိုက္ဖ်က္သြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့ သည္။ ဘရာဇီးႏုိင္ငံ ရီယိုဒီဂ်ေနး႐ိုးၿမိဳ႕၌  ၾသဂုတ္ ၅ ရက္ေန႔ဖြင့္လွစ္မည့္  အိုလံပစ္ အားကစား ၿပိဳင္ပြဲသုိ႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား သြားေရာက္ျခင္း မျပဳရန္ သတိေပးထားၿပီး Guppy (ဂူပီ) ငါးတစ္မ်ဳိးကို အသံုးျပဳ၍ ပိုးေလာက္လမ္း ႏွိမ္နင္းေရး ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေၾကာင္း သိရ သည္။ ဘရာဇီးတြင္ ဇီကာေရာဂါေၾကာင့္ ေမြးကင္းစ ကေလးငယ္ ၄ဝဝဝ ခန္႔ ဦးေခါင္း ေသးငယ္မႈ ျဖစ္လ်က္ ရွိသလုိ ကိုလံဘီယာႏုိင္ငံ၏ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၅ ရက္ေန႔ ေၾကညာခ်က္အရ ၎ ေရာဂါေၾကာင့္ လူသံုးဦး ေသးဆံုးၿပီးဟု သိရသည္။ ေတာင္အေမရိကႏွင့္ လက္တင္အေမရိက ႏိုင္ငံတို႔တြင္ ဇီကာေရာဂါ ကူးစက္ခံရသူ ေလးသန္း ခန္႔ရွိၿပီး တစ္သန္းခြဲသည္ ဘရာဇီး တစ္ႏုိင္ငံတည္းမွျဖစ္ေၾကာင္း၊ ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္သည္ လက္ တင္ အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေရာက္ရွိေၾကာင္း၊ဗင္နီဇြဲလားႏိုင္ငံတြင္ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္ ႏုိဝင္ဘာလမွစ၍ ၎ေရာဂါ ကူးစက္ခံရသူ ၅ဝဝဝ ေက်ာ္ ရွိၿပီး ေဆး႐ံုတက္ေရာက္ ကုသသူ ၆၈ ဦးႏွင့္ ေသဆံုးသူ သံုးဦးရွိေၾကာင္း ABC  သတင္းအရ သိရသည္။

ႏုိင္ငံႀကီးတခ်ဳိ႕၏ အေျခအေန

အေမရိကန္ႏုိင္ငံတြင္ ေရာဂါျဖစ္ပြားရာေဒသမွ ျပန္လာသူမ်ား ေသြးလွဴဒါန္းမႈ ေလာေလာဆယ္ တားျမစ္ထားေၾကာင္း သိရၿပီး ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္ တုိက္ဖ်က္ေရးအတြက္ သမၼတက လႊတ္ေတာ္သုိ႔ ရန္ပံုေငြ ေဒၚလာ ၁ ဒသမ ၈ ဘီလီယံ ေတာင္းခံခဲ့သည္။ ႐ုရွား ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ေလ့လာ ေစာင့္ၾကည့္ေရး အဖြဲ႕၏ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၅ ရက္ ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္ ေတြ႕ရွိသူ အမ်ဳိးသမီး တစ္ဦးအား ေဆး႐ံုတင္ ကုသေပးလ်က္ရွိေၾကာင္း၊ ၎သည္ ဒုိမီနီကန္ႏုိင္ငံသို႔ သြားေရာက္ လည္ပတ္ခဲ့သူျဖစ္ေၾကာင္း ပါရွိသည္။ တ႐ုတ္အမ်ဳိးသား က်န္းမာေရးႏွင့္ မိသားစု စီမံခန္႔ခြဲေရး ေကာ္မရွင္၏ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ပထမပတ္သတင္း ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ က်န္းရွီးအန္း ခ႐ိုင္မွ အသက္ ၃၄ ႏွစ္အရြယ္ရွိ အမ်ဳိးသားတစ္ဦး၌ ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္ ေတြ႕ရွိေၾကာင္း၊ ၎သည္ ေတာင္အာဖရိက ႏိုင္ငံခရီးမွ ျပန္လာသူျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။

စစ္ေဆးျခင္းႏွင့္ ကာကြယ္ျခင္း

ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္ဟု စစ္ေဆး အေျဖထုတ္ႏုိင္သည့္ ဓာတ္ခြဲခန္းမ်ား အိမ္နီးခ်င္း ထုိင္းႏုိင္ငံ ႏွင့္ အိႏၵိယႏုိင္ငံတို႔တြင္ ရွိၿပီးျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံသုိ႔လည္း ၎ ဓာတ္ခြဲခန္း ပစၥည္းမ်ား မၾကာမီ ေရာက္ရွိမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ဦးစီးဌာန ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး (ကူးစက္) က ေဖေဖာ္ဝါရီ ၃ ရက္တြင္ ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ၎ ဓာတ္ခြဲခန္း မွ ေရာဂါရွိ၊ မရွိအား တစ္ရက္ အတြင္း အေျဖ ထုတ္ေပးႏုိင္ေၾကာင္းလည္း သိရသည္။ ျပင္သစ္ ေဆးကုမၸဏီ တစ္ခုက  ကာကြယ္ေဆး ထုတ္လုပ္ မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖေဖာ္ဝါရီ ၂ ရက္တြင္ ေၾကညာခဲ့ၿပီး အိႏၵိယ ေဆးကုမၸဏီ တစ္ခုကလည္း Zikavac အမည္ျဖင့္ ကာကြယ္ေဆး ထုတ္လုပ္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖေဖာ္ဝါရီ ၃ ရက္တြင္ သတင္း ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု တကၠဆက္ျပည္ နယ္ သိပၸံဌာနခြဲမွ စမ္းသပ္ကာကြယ္ေဆး ထုတ္လုပ္ရန္အခ်ိန္ ႏွစ္ႏွစ္ ၾကာႏုိင္ေၾကာင္း သိရ ၿပီး WHO ကလည္း အခ်ိန္ ၁၈ လ ၾကာျမင့္ႏုိင္ေၾကာင္း ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၂ ရက္တြင္ ေျပာၾကား ထားရွိသည္။

ပညာေပးလုပ္ငန္းမ်ား

ျပင္ပ ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္ ေတြ႕ရွိသည့္  ႏိုင္ငံမ်ားမွာ အာရွတုိက္မွ ထုိင္း၊ စင္ကာပူ၊ တုိင္ဝမ္ႏွင့္ တ႐ုတ္၊ ဥေရာပတိုက္မွ ဆီြဒင္၊ ဒိန္းမတ္၊ ဂ်ာမနီ၊ ၿဗိတိန္၊ ႐ုရွားတို႔ အပါ အဝင္ ႏုိင္ငံေပါင္း ၄ဝ ေက်ာ္တြင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔လ်က္ရွိေၾကာင္း သိရသည္။ ေအးဒီးစ္ျခင္သည္ ေရၾကည္ေရသန္႔တြင္ ေပါက္ ပြားၿပီး ေန႔ဘက္တြင္ ကိုက္တတ္သည့္ ျခင္ အမ်ဳိးအစားျဖစ္သည္။ ေရအိုး၊ ေရခြက္၊ တိုင္ကီ၊ ပန္းအိုး၊ ေရတင္က်န္သည့္ တာယာ အေဟာင္းတို႔တြင္ ေပါက္ပြားကာ ကူးစက္မႈ ျမင့္မားသည့္ ကာလမွာ မတ္လႏွင့္ ဧၿပီလ တို႔ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ ပူအိုက္စြတ္စိုသည့္ ရာသီဥတုျဖစ္ ျခင္း၊ ယခင္ကပင္ ေအးဒီးစ္ျခင္မ်ား ရွိေနျခင္း၊ ထိုင္း၊ စင္ကာပူတို႔ႏွင့္ ကူးလူးဆက္ဆံမႈ မ်ားျပား ျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္မႈ အထူးအေလးထားရန္ လုိအပ္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ မြန္ ျပည္နယ္သည္ ေအးဒီးစ္ျခင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္သည့္  ေသြးလြန္ တုပ္ေကြးေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈ အမ်ားဆံုး ျပည္နယ္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပိုးေလာက္လမ္းႏွိမ္နင္းျခင္း၊ ဖံုးသြန္လဲစစ္ လုပ္ငန္းမ်ား ထိေရာက္စြာ ပညာေပးျခင္း၊ ျခင္ေဆး ဖ်န္းျခင္း၊ ျခင္မကိုက္ေဆးလိမ္းျခင္း၊ လံုၿခံဳ စြာ ဝတ္စားဆင္ယင္ျခင္း အပါအဝင္ တျခားလုိအပ္မည့္ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္မႈမ်ားအား အရွိန္ ျမႇင့္ ေဆာင္ရြက္သင့္ ပါေၾကာင္း ေရး သား တင္ျပ အပ္ပါသည္။ 

Credit : http://myawady.net.mm/library/stories/storiesforall/item/88610-2016-02-25-12-23-25