" ေပ်ာက္ကြယ္သြားေတာ့မည့္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား "

 

 

ဟိုတေလာေလးတုန္းက ေဆာင္းပါးေကာင္း တစ္ပုဒ္ဖတ္ရတယ္။ လူအမ်ား ဖတ္သင့္ ၊ သိထားသင့္ တဲ့ ႐ိုးရာဓေလ့ျဖစ္လို႕ ေဆာင္းပါးရွင္ ရဲ့ မူလအာေဘာ္အတိုင္း " အစ ၊ အဆုံး " ကူးယူေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။ အသိ သစ္ေတြေပးလိုရင္ျဖင့္ ကြန္မန့္ေရးထားခဲ့ေစခ်င္ပါတယ္။

ဒီေဆာင္းပါးကို ဖတ္တဲ့အခါ ဘာသာေရး႐ႉ႕ေထာင့္ကေန မၾကည့္ေစလိုပါ။ ႐ိုးရာ ဓေလ့တစ္ခုအျဖစ္ရွိခဲ့ဖူးတယ္ ဆိုတဲ့အျမင္ႏွင့္သာ ၾကည့္ေစခ်င္ပါတယ္။ " ထိုင္း ႏိုင္ငံျဖစ္ သမိုင္း ေနာက္ခံ ( မမွန္တာကမ်ားတယ္ ) စိတ္ကူးယဥ္ ဇာတ္ကား၊ ဇာတ္ဝင္ခန္း တစ္ခန္းမွာ ထိုင္း မင္းသား ႏွင့္ ျမန္မာ မင္းသားတို႕ ၾကက္တိုက္ၾကတယ္၊ ထိုင္းမင္းသားေလးရဲ့ တိုက္ၾကက္က အႏိုင္ရသြားတယ္ဆိုတာမ်ိဳးကို " တခုတ္တရ " ထည့္သြင္း ႐ိုက္ကူးထား ၾကည့္ရဖူးတယ္။

ဒီေတာ့ တို႕လည္း ျမန္မာ့႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္ဆိုင္ရာ အေၾကာင္း တီးမိ ေခါက္မိ ေလာက္အဆင့္ေတာ့ သိထားသင့္ပါရဲ့ လို႕စိတ္ကူးေပၚလာတယ္။ အဲဒိအခ်ိန္ တိုက္တိုက္ ဆိုင္ဆိုင္ ဒီေဆာင္းပါးကို ဖတ္ရလို႕ အမ်ား အတြက္ျပန္ေဝမွ်လိုက္ပါတယ္။

မွတ္ခ်က္။ အရင္ တင္ခဲ့တဲ့ ပိုစ္ ၃ ခုေပါင္း စ ၊ လယ္ ၊ ဆုံး ။

===================

ေပ်ာက္ကြယ္သြားေတာ့မည့္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

ကိုကိုလတ္ ( ဆည္ေျမာင္း )

သူရဇၨ မဂၢဇင္းအတြဲ(၁၀) အမွတ္ (၂)

၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္

ေဖေဖာ္ဝါရီလစာမ်က္ႏွာ ၂၂၀ ။

ပုဂံေခတ္ကပင္ရွိခဲ့ေသာ ၾကက္တိုက္ျခင္းဓေလ့သည္ ယေန႕ျမန္မာႏိုင္ငံ ၏ ေလာင္းကစားဥပေဒႏွင့္ ျငိစြန္းသျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္မွ တားျမစ္ထားပါသည္။ သို႕ရာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအရပ္ရပ္ရွိ ေက်းလက္ေဒသအမ်ားစုတြင္ ႏွစ္စဥ္ စပါးရိတ္သိမ္းျပီးအခ်ိန္မ်ား၌ ျမန္မာ့႐ိုးရာ ဓေလ့ စစ္စစ္ ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲအျဖစ္ က်င္းပေသာ ၾကက္ပြဲမ်ားမွာ ေလာင္းေၾကးအရ မမ်ားေသာ္လည္း ျမန္မာ့တိုက္ၾကက္မ်ိဳး႐ိုး စစ္စစ္မ်ား မတိမ္ေကာေစေရးအတြက္ ထိန္းသိမ္းသည့္ အေနျဖင့္ ဝါသနာရွင္မ်ားမွ ျပဳလုပ္သည့္ ၾကက္ပြဲမ်ားလည္းရွိေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရပါသည္။

ၾကက္ပြဲလာသူအမ်ားစုမွာ ေတာသူေတာင္သားမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ ျမိဳ႕သူျမိဳ႕သားမ်ားအေနျဖင့္ ဝါသနာၾကီးသူအနည္းငယ္သာ လာတတ္ပါသည္။ ၾကက္ပြဲလာ ေတာသူေတာင္သားအမ်ားစုသည္ စကားႂကြယ္သူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သူတို႕ၾကက္ဝိုင္းတြင္ သုံးႏႈန္းသည့္ စကားအေခၚအေဝၚမ်ားသည္ သူတို႕ဝန္းက်င္ရွိ ျမင္ေတြ႕မႈမ်ားကို အေျခခံ၍ ခိုင္းႏိႈင္းေခၚေဝၚၾကသည္မွာ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ေကာင္းလွသည္။

ဥပမာ -

နားကပ္ပြင့္

ငရုတ္ေစ့ကပ္

တမာ

တံခါးပိတ္

စင္ေရာ္

က်ီးေျခ

သံပတ္

ေလးတိုင္စင္

ပဲနျပား

တပင္တိုင္

သိမ္း

ၾကန္ စသည့္ အေခၚအေဝၚမ်ားကို ၾကည့္ပါ။

သာမန္လူတစ္ေယာက္အေနျဖင့္ သိရန္မလြယ္ကူေသာ ေဝါဟာရမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ၾကက္ပြဲမ်ားသို႕ မၾကာခဏေရာက္ရွိသူမ်ားပင္ တခ်ိဳ႕အေခၚအေဝၚမ်ားကို ဂ ဃ န ဏ မသိၾကေပ။ ၎ ျမန္မာ့႐ိုးရာ စစ္စစ္ေဝါဟာရ (သို႕) အေခၚအေဝၚမ်ား မွာ မွတ္တမ္းတင္ထားသင့္ပါသည္။ ထိုသို႕ မွတ္တမ္းမတင္ပါက ေပ်ာက္ကြယ္သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။

ဥပမာ - ပုဂံေခတ္က စတင္သုံးစြဲခဲ့ေသာ " ပယ္ " ဆိုသည္ လယ္ေျမအက်ယ္ အဝန္းကို ေခၚဆိုေသာ ေဝါဟာရမွ ယခုအခါ လုံးဝ ေပ်ာက္ကြယ္လုျပီ ျဖစ္ပါသည္။ ကြၽန္ေတာ္တို႕ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလုံးနီးပါးသည္ လယ္ေျမအက်ယ္အဝန္းကို ဧကအျဖင့္သာ ေခၚေဝၚသုံးစြဲေနၾကပါသည္။ ဧကသည္ ျမန္မာေဝါဟာရ မဟုတ္ပါ။ အဂၤလိပ္ေဝါဟာရ Acre ကို အသံဖလွယ္၍ သုံးထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။

" ပယ္ " ဆိုေသာ စကားျဖင့္ လယ္ေျမအက်ယ္အဝန္းအား ေျပာဆိုသည္ကို ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ခန္႕က မႏၲေလးေျမာက္ဘက္ ေတာင္ျပဳံးေက်းရြာတြင္ ဦးေအာင္လွ ဆိုသူ လယ္သမားအဘိုးၾကီးတစ္ဦးက သူ႕တြင္လယ္ (၂) ပယ္ ရွိသည္ဟု ရွားရွားပါးပါး ေျပာဆိုသုံးစြဲခဲ့သည္ကို ေတြ႕ၾကံဳဖူးပါသည္။ ' ပယ္ ' ေဝါဟာရကဲ့သို႕ အျခားေပ်ာက္ကြယ္သြား သည့္ ေဝါဟာရမ်ား ရွိႏိုင္ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင္႔မိမိတို႕ လက္လွမ္းမီသမွ် နယ္ပယ္အသီးသီးမွ ေဝါဟာရအမ်ိဳးမ်ိဳးအား မွတ္တမ္းတင္ထားသင့္ပါသည္။

ယခင္က မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ တိုက္ၾကက္ ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဖာ္ျပခဲ့မႈမ်ားမွာ ဇာတ္လမ္းဇာတ္ကြက္မ်ား အသားေပး ေဖာ္ျပမႈမ်ားသာ ျဖစ္ၾကပါသည္။ ၾကက္ဝိုင္းသုံး အေခၚ အေဝၚမ်ားအား သီးသန္႕ေရးသားခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါးမ်ားအလြန္ပင္ ရွားပါးပါသည္။ ထို႕ျပင္ ယခုအခါ တိုက္ၾကက္ ႏွင့္ပတ္သက္သည့္အေၾကာင္းအရာမ်ား ေရးသားေလ့ရွိေသာ ဆရာၾကီး (ဦး) ေသာ္တာေဆြ ႏွင့္ ဆရာၾကီး (ဦး) ျမတ္ေလးတို႕ မရွိၾကေတာ့ သျဖင့္တိုက္ၾကက္အေၾကာင္းေရးသူ နည္းပါးလာပါသည္။

ေနာင္တြင္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္ ေဆာင္းပါးႏွင့္ ဇာတ္လမ္းမ်ား မဂၢဇင္းစာမ်က္ႏွာမ်ားတြင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္ေပသည္။ ထို႕ေၾကာင္႔ ျမန္မာႏိုင္ငံအရပ္ရပ္သို႕ တာဝန္အရ သြားလာရင္း ကြၽန္ေတာ္ ေလ့လာလိုက္စား မွတ္သားထားသည့္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ားကို သုေတသီမ်ားေလ့လာႏိုင္ရန္ ဗဟုသုတ အျဖစ္ ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။

တိုက္ၾကက္ ႏွင့္ ေလာင္းကစားျခင္းကိစၥကို ဥပေဒအရ ပိတ္ပင္တားျမစ္ထားျခင္းျဖစ္သည္ တစ္ပိုင္းျဖစ္၍ ျမန္မာ့ေဝါဟာရ စစ္စစ္မ်ားကို ေလ့လာေနသည့္ သုေတသီမ်ားအတြက္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားေတာ့မည့္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚအား ေလ့လာမွတ္တမ္းတင္ထားျခင္းသည္ ေနာင္တစ္ခ်ိန္တြင္ သမိုင္းမွတ္တိုင္ က်န္ရစ္ေနမည္ ျဖစ္ပါသည္။

တိုက္ၾကက္တစ္ေကာင္အား ၎၏ အဂၤါအစိတ္ပိုင္းမ်ားအလိုက္-

၁။ အေမာက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၂။ မ်က္လုံးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၃။ ႏႈတ္သီးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၄။အေမြးအေရာင္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၅။ ေျခဖတ္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၆။ ေျခေထာက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၇။ အတက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၈။ အျမီးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၉။ ကိုယ္ ခႏၶာဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၁၀။ ၾကက္ခြပ္လမ္း ( ခြပ္ပံု ခြပ္နည္း၊ ခြပ္စဥ္ ) ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား ဟူ၍မွတ္တမ္းတင္အပ္ပါသည္။

=================

၁။ အေမာက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

တိုက္ၾကက္၏ အေမာက္မွာ ပံုသဏၭာန္ ႏွင့္ အရြယ္အစားေပၚမူတည္၍ ေခၚေဝၚသည့္ အေခၚအေဝၚမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ပါသည္။

သုံးေျမွာင့္ - အေမာက္တြင္ အေျမွာင့္ သုံးေျမွာင့္ ျဖစ္ေနေသာ အေမာက္

ခါးပတ္ - ရွည္ရွည္၊ လုံးလုံးၾကီး ေနေသာအေမာက္

ပဲနျပား - အျပားၾကီးျဖစ္ေနေသာ အေမာက္ (ဘူးၾကက္ဖမ်ားရွိ အေမာက္မ်ိဳး)

တံခြန္ - ခါးပတ္ေမာက္ပံုစံ၏ အဖ်ားဘက္တြင္ အနည္းငယ္ခြၽန္၍ ေကာ့ေနေသာ အေမာက္။

ကေတာ့ - မည္သည့္ အေမာက္ပံုစံ တြင္မဆို အေမာက္ထိပ္တြင္ကေတာ့ခြက္ေလးျဖစ္ေသာ အေမာက္။

ေမာက္ - တစ္ဖက္ဖက္သို႕ ေစာင္းေနေသာ အေမာက္။

ႏွင္းဆီ - အခြၽန္အတက္မ်ားျဖင့္ ႏွင္းဆီပြင့္ ပံုသဏၭာန္ ရွိေသာ အေမာက္။

===========

၂။ မ်က္လုံးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား မ်က္ခြံထူလွ်င္ ေကာင္းတတ္သည္။

မ်က္လုံးတြင္ အေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္။ ေအာက္ခံမ်က္လုံးအေရာင္ အဝါေရာင္ (ပဲဆီဝါ) တြင္ ဝိုင္းစစ္ေသာ မ်က္ဆံနက္ၾကီးၾကီးပါလွ်င္ ၾကက္ေကာင္းအဂၤါျဖစ္သည္။ က်န္ေသာ အေရာင္မ်ားမွာ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားရွိတတ္သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ က်န္ေသာမ်က္လုံးအေရာင္ရွိသည့္ ၾကက္မ်ားမွာ ဇြဲမေကာင္းၾကေခ်။ ' ၾကက္သဲပါး' သည္ဟုေခၚပါသည္။

ပုလဲ - ပုလဲေရာင္ မ်က္စိ။

ဖားမ်က္လုံး - ဖားမ်က္လုံး ႏွင့္တူေသာ မ်က္စိ။

မ်က္ပုတ္ - မ်က္လုံးတစ္ခုလုံး အနက္ေရာင္။

မ်က္ဖက္ - မ်က္လုံးႏွစ္လုံး တစ္လုံးႏွင့္ တစ္လုံး အေရာင္မတူ။

မ်က္ေၾကာင္ - ပုလဲေရာင္တြင္ အစက္ အေျပာက္ပါသည္။

ဇင္ေရြး - ဇင္ေရြးသီးအေရာင္ ( နီၾကင္ၾကင္ အေရာင္ ) မ်က္စိ။ ( ဇင္ေရြးမ်က္စိရွိေသာၾကက္သည္ တစ္ဖက္စြန္း ေရာက္တတ္သည္။ ေကာင္းလွ်င္ ျပိဳင္ဘက္ကင္းေအာင္ ေကာင္းတတ္သလို ညံ့လွ်င္ ဝိုင္း၌ ထြက္ေျပးေလ့ရာ မနည္းမိေအာင္ ျပန္ဖမ္းရသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ " မ်က္စိ ဇင္ေရြး ၊ ေကာင္းရင္ ဘက္မရွိ ၊ ထြက္ေျပး ဖမ္းမမိ " ဟူ၍ ေနာက္ေျပာင္ေလ့ ရွိၾကသည္။

မ်က္ျပဲ - ေမြးရာပါ မ်က္ခြံ ျပဲေနေသာ မ်က္စိ။ ( ၾကက္တိုက္စဥ္ မ်က္ခြံ ထိခိုက္မိ၍

မ်က္ခြံျပဲသြားေသာၾကက္ကို မဆိုလိုပါ။ ) ၾကက္ညံ့ အဂၤါ ျဖစ္သည္။မ်က္ခြံျပဲရသည့္အထဲတြင္

ေျခေထာက္ အဝါေရာင္ ျဖစ္ေနပါက ပိုဆိုးသည္။ ရွုံးလြန္း သျဖင့္ ခ်က္သာစားလိုက္ရန္ တိုက္တြန္းသည့္ အေနျဖင့္ " ေျခဝါ မ်က္ျပဲ ဆီမနည္းနဲ႕ " ဟူ၍ ပင္ စာခ်ိဳးရွိပါသည္။

ေမ်ာက္မ်က္ခုံး - မ်က္ခုံး႐ိုးၾကီးေသာ ၾကက္။ၾကက္ညံ့ အဂၤါ ျဖစ္သည္။

=========

၃။ ႏႈတ္သီးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

ႏႈတ္သီးတြင္ထူးျခားမႈရွိခဲပါသည္။ ႐ိုး႐ိုး ပံုမွန္ ႏႈတ္သီးမ်ားသာ မ်ားပါသည္။

ႏႈတ္ပုတ္ - ႏႈတ္သီးတစ္ခုလုံး အနက္ေရာင္။

ႏႈတ္ေရသြားေလ်ာက္ - ႏႈတ္သီးေပၚ၌ အေျမႇာင္းသုံးေျမႇာင္း ျဖစ္ေနေသာ ႏႈတ္သီး။

စာႏႈတ္ - စာကေလး၏ ႏႈတ္သီးကဲ့သို႕ တို၍ တုတ္ခိုင္ေသာ ႏႈတ္သီး။

ငွက္ - ေျခႏွစ္ဖက္ ၊ မ်က္စိ ႏွစ္လုံးႏွင့္ ႏႈတ္သီး သုံးမ်ိဳးစလုံး နက္လ်က္ " ငွက္" ဟုေခၚပါသည္။

===========

၄။ အေမြးအေရာင္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

တိုက္ၾကက္မ်ားကို အေရာင္သတ္မွတ္ရာတြင္ ခႏၶာကိုယ္ေအာက္ခံ အေမြး ႏွင့္ လည္ဆံေမြး ၊ ခါးဆံေမြး(ခဆံေမြး) တို႕အေပၚတြင္ မူတည္၍ အေခၚအေဝၚ သတ္မွတ္ၾကပါသည္။ ခႏၶာကိုယ္ေအာက္ခံေမြးႏွင့္ အေျခခံအေရာင္(၆) ေရာင္ရွိသည္။ ၎တို႕မွာ

(၁) ေအာက္ခံ အနက္ေရာင္

(၂) ေအာက္ခံ အျပာေရာင္

(၃) ေအာက္ခံ အျဖဴေရာင္

(၄) ေအာက္ခံ အဝါႏုေရာင္

(၅) ေအာက္ခံ ဘုတ္ငွက္၏အေရာင္

(၆) ေအာက္ခံ ရစ္္ငွက္၏အေရာင္ တို႕ ျဖစ္ပါသည္။

တိုက္ၾကက္တို႕၏ အေမြးအေရာင္ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ အေခၚအေဝၚတို႕မွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္။

လုံးျဖဴ - တစ္ကိုယ္လုံး အေမြးဆြတ္ဆြတ္ျဖဴ အေရာင္။ အခ်ိဳ႕ေဒသမ်ား တြင္ " ေဖာင္း " ဟုေခၚသည္။

ဥပန္း - အေမြးျဖဴအခံေပၚတြင္ ရင္ဘတ္ႏွင့္ ကိုယ္ေပၚ၌ အနက္ေျပာက္ အနည္းငယ္ ပါရွိသည္။

ေဖာင္းဥပန္း - လုံးျဖဴကဲ့သို႕လည္း တစ္ကိုယ္လုံး ဆြတ္ဆြတ္မျဖဳ ၊ ဥပန္းေလာက္လည္း အစက္အေျပာက္မမ်ား ၊ လုံးျဖဴဟုေခၚ၍မရရုံသာ အစက္ေျပာက္ အနည္းငယ္ေလးပါသည္။ " ဥပန္း ေယာင္ေယာင္ ၊ ေဖာင္း ေယာင္ေယာင္ အိမ္က မယားေပါင္ " ဟုအဆိုရွိသည္။

စင္ေရာ္ - အျဖဴခံ အေမြးေပၚတြင္ အနက္စက္ ဥပန္းေမြးထက္ အနည္းငယ္ ပိုမ်ားသည္။ (အခ်ိဳ႕ ေဒသမ်ားတြင္ ၎အေမြးကို ဥပန္းၾကား (သို႕) ဘန္းၾကားဟုေခၚသည္။)

ၾကန္ - တစ္ကိုယ္လုံး အျဖဴခံ အေမြးတြင္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး ၊ ၾကံအခြံေရာင္ရွိသည္။

ဗဟန္း - အဝါႏုေရာင္ ေအာက္ခံေမြးေပၚတြင္ အနက္စက္အေမြး အနည္းငယ္ပါသည္။

ၾကက္ဝါ - ေအာက္ခံေမြး အနက္ေရာင္ ၊ လည္ဆံေမြး ၊ ခါးဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံဖုံးေမြး မ်ားအဝါေရာင္။

ၾကက္ဝါဆီဂ်ီ - ေအာက္ခံေမြး အနက္ေရာင္ ၊ လည္ဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး အဝါေရာင္၊ ခါးဆံေမြး ဆီဂ်ီး(ဆီေခ်း) အေရာင္။

ၾကက္နီ - ေအာက္ခံေမြး အနက္ေရာင္ ၊ လည္ဆံေမြး ၊ ခါးဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံဖုံးေမြးမ်ား အနီေရာင္။

ၾကက္နီခ်ိတ္ - ေအာက္ခံေမြး အနက္ေရာင္ ၊ လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံဖုံးေမြး အနီရင့္ေရာင္တြင္ ငခ်ိတ္ဆန္အေရာင္ အနည္းငယ္ေဖာက္ေနသည္။

မဲခ်ိတ္ - တစ္ကိုယ္လုံး အမည္းေရာင္ ေအာက္ခံေမြးတြင္ လည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး တို႕၌ ငခ်ိတ္ဆန္အေရာင္ ရွိသည္။

မဲ - တစ္ကိုယ္လုံး ေတာက္ေျပာင္သည့္ အမဲေရာင္ အေမြးရွိသည္။

သိမ္း - တစ္ကိုယ္လုံး ေတာက္ေျပာင္သည့္ အမည္းေရာင္ရွိသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ေတာက္ေျပာင္သည့္ ေရႊပိုးေကာင္ကဲ့သို႕ အစိမ္းေရာင္ေတာက္ေနသည္။

ျဗာ - အျပာေရာင္ ( မီးဖိုေခ်ာင္ မွျပာ၏အေရာင္ ) အခ်ိဳ႕ေဒသမ်ားတြင္ တိုက္ၾကက္ကို ျဗာဟုေခၚၾကသည္။

ျဗာဥပန္း - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံအေမြးေပၚ အနက္ေျပာက္ အနည္းငယ္ပါသည္။

ျဗာဝါ - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံလည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး မ်ား အဝါေရာင္။

ျဗာနီ - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံ လည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး မ်ား အနီေရာင္။

ျဗာနီဆီဂ်ီး - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံ လည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး မ်ား ဆီေခ်း(ဆီဂ်ီး) ေရာင္။

ေဖာင္း - အနက္ေရာင္ ေအာက္ခံေမြးေပၚတြင္ လည္ဆံေမြး ၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး မ်ားအျဖဴေရာင္ ( အခ်ိဳ႕ေသာေဒသမ်ား၌ လုံးျဖဴကို " ေဖာင္း" ဟုလည္းေခၚၾကသည္။)

ေဖာင္းရင္ကြက္ - ေဖာင္း၏ အေမြးရွိျပီး ရင္ဘတ္တြင္ အျဖဴကြက္မ်ားရွိသည္။

ျဗာဝေရာင္း - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံအေမြးရွိသည္။ လည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံဖုံးေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး တို႕၏အေရာင္မွာ ဝါးဆစ္ဖတ္အေရာင္ရွိသည္။

ေဗ်ာက္ - အေမြးတိုင္းတြင္ အစက္အေျပာက္မ်ားပါသည္။

ေမြးစံု - ၾကက္၏အေရာင္မွာ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ေခၚ၍ မရေအာင္ အေမြးေရာင္စုံပါသည္။

ရစ္ - ရစ္ငွက္၏ အေမြးအေရာင္။

ဘုတ္ - ဘုတ္ ငွက္၏ အေမြးအေရာင္။

ဇိမ္း - ေအာက္ခံ အနက္ေရာင္အေမြးတြင္ လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး တို႕၌ စိမ္းဝါဝါေရာင္ အေမြးမ်ားရွိသည္။

မဲဇိမ္း - ေအာက္ခံ အနက္ေရာင္အေမြးတြင္ လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး တို႕၌ စိမ္းဝါဝါေရာင္ အေမြးမ်ားတြင္ အနက္ေရာင္အနည္းငယ္ ေဖာက္သည့္အေမြး ျဖစ္သည္။

ရစ္ဝါ - ရစ္၏ အေမြးပါရွိျပီး လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြးမ်ားရွိသည္။

ျဗာေဖာင္း - ေအာက္ခံ အေမြးမ်ားမွာ မီးခိုးျပာေရာင္ အေမြးျဖစ္ျပီး လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး မ်ားတြင္ အျဖဴေရာင္အေမြးမ်ားရွိသည္။

ဘုတ္ဝါ - ဘုတ္ေမြးအခံေရာင္တြင္ လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြးမ်ား အဝါေရာင္ရွိသည္။

=======================

၅ ။ ေျခဖတ္ဆိုင္ရာ အေခၚအေဝၚမ်ား

ၾကက္တစ္ေကာင္၏ ေျခဖတ္ကို ေရတြက္ရာတြင္ ေျခခလယ္၏ ေျခသည္းထိပ္မွ အထက္အထိ ေရတြက္ရပါသည္။ ပံုမွန္အားျဖင့္ ( ၂၇ ) ဖတ္ ၊ ( ၂၈) ဖတ္ခန္႕ရွိၾကသည္။ အလြန္ထူးျခားေသာ ၾကက္မ်ားတြင္သာ ေျခဖတ္ ( ၃၀ )ထိရွိတတ္ပါသည္။ ရွားပါသည္။

ေျခဖတ္ ( ၃၀ ) ရွိေသာၾကက္မွာ သူမတူေအာင္ ေကာင္းတတ္သျဖင့္ ေၾကးၾကီးသည့္ဝိုင္းမ်ားတြင္ ဝိုင္းပယ္ေလ့ရွိၾကသည္။ ၎ ၾကက္အားခံ၍ တိုက္သူနည္းပါးသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ " ေျခဖတ္ ( ၃၀ ) ဝိုင္းၾကီးပယ္ " ဟူ၍ စာဆိုရွိခဲ့ပါသည္။ ေျခေထာက္တြင္ရွိသည့္ ေျခဖတ္မ်ား၏ အေနအထားေပၚမူတည္၍ အေခၚအေဝၚမ်ား ေျပာင္းလဲသြားပါသည္။

တစ္ပင္တိုင္ - ေျခဖတ္သုံးဖတ္စီျပိဳင္၍ ဆင္းသြားေသာေျခေထာက္။

သံပတ္(သို႕) က်ီးေျခ - ေျခဖတ္မ်ားအနက္မွ ေျခဖတ္တစ္ဖတ္သည္ ေျခေထာက္ကို အျပည့္ပတ္ေနသည္။ အလြန္ရွားသည္။ တစ္ဖက္ၾကက္ကို ေသေအာင္ခြပ္တတ္သည္။ ကြၽန္ေတာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံအရပ္ရပ္ရွိ ၾကက္ပြဲမ်ားသို႕ ေရာက္ရွိဖူးရာ ယခုခ်ိန္အထိ တစ္ေကာင္သာ ေတြ႕ဖူးေသးသည္။ ျဗာဆီဂ်ီးအေရာင္ျဖစ္သည္။ ေျချပင္းသည္။

အဆို႕ - ပံုမွန္ ေျခဖတ္ႏွစ္ခု၏ အၾကားတြင္ ေျခဖတ္ငယ္တစ္ခု ညွပ္ေနပါက ၎ ေျခဖတ္ငယ္ကို အဆို႕ဟုေခၚသည္။ ေျခေထာက္ႏွစ္ဖက္စလုံးတြင္ အဆို႕ပါလွ်င္ ေကာင္းေသာ္လည္း တစ္ဖက္တည္းသာပါလွ်င္ ကန္းတတ္သည္။=========================

၆။ ေျခေထာက္ဆိုင္ရာ အေခၚအေဝၚ

ေျခႏႉ - ေျခေထာက္တစ္ေခ်ာင္းလုံး အဖုအထစ္မ်ားျဖင့္ ၾကမ္းတမ္းစြာ ျဖစ္ေနေသာ ေျခေထာက္။

ေျခဘက္ - ေျခေထာက္ႏွစ္ဖက္ အေရာင္မတူပါက ( ဥပမာ - တစ္ဖက္က အဝါေရာင္ ၊ အျခားတစ္ဖက္ အစိမ္းေရာင္ ) ေျခဘက္ဟုေခၚသည္။

ေျခဝါ - ႏွစ္ဖက္စလုံး အဝါေရာင္ ျဖစ္သည္။

ေျချဖဳ - ႏွစ္ဖက္စလုံး အျဖဴေရာင္ ျဖစ္သည္။

ေျခစိမ္း ( ေျခဇိမ္း ) - အစိမ္းပုတ္ေရာင္ ေျခေထာက္ ၊ အခ်ိဳ႕ေဒသ၌ ဗ်ိဳင္းေျခဟု ေခၚသည္။======================

၇။ အတက္ဆိုင္ရာ အေခၚအေဝၚမ်ား

တိုက္ၾကက္ေကာင္း တစ္ေကာင္၏ အတက္သည္ အထက္သို႕ မလန္ရ၊ ေအာက္သို႕လည္း မကိုင္ရ။ ထို႕အျပင္ ေျခေထာက္ႏွစ္ေခ်ာင္း အတြင္းသို႕မ႐ိႈင္းရ ( မဝင္ရ )။ ေျခေထာက္မ်ား၏ အျပင္ဘက္သို႕လည္း ကားမသြားရ ၊ ေျဖာင့္ေနရမည္။ အတက္သည္ ၾကက္၏ ေနာက္ေျခသန္းႏွင့္ အျပိဳင္ တစ္ေျဖာင့္တည္းရွိပါက ေသတြင္းက်ေအာင္ ခြပ္တတ္သည္။

အတက္လုံးဝမပါသည့္ အတက္အေခၚအေဝၚ မွစ၍ အတတ္ တစ္စ၊ တစ္စ ရွည္လာပံုအေပၚ မူတည္ျပီး အေခၚအေဝၚမ်ား ေျပာင္းလဲသြားပံုမွာ အလြန္ မွတ္သားဖြယ္ျဖစ္ပါသည္။

ဟိုင္း - အတက္ လုံးဝ ( လုံးဝ ) မပါ။

ငရုတ္ေစ့ ကပ္ - အတက္ထြက္မည့္ အတက္ရာေလးေပၚေနသည္။

ကုလားပဲ - ကုလားပဲျခမ္းအရြယ္ အတက္ငုတ္ေလး။

ေျပာင္းဖူးေစ့ - ေျပာင္းဖူးေစ့ အရြယ္ အတက္ဖုေလး ( ထိပ္လုံးသည္ )

နားကပ္ပြင့္ - ေျပာင္းဖူေစ့ အရြယ္ျဖစ္ေသာ္လည္း ထိပ္ခြၽန္၏။

ကပ္ခြၽန္ - နားကပ္ပြင့္ ထက္ အနည္းငယ္ပိုရွည္သည္။

တမာ - တမာသီးအရြယ္ ျဖစ္သည္။

လက္ပံခြၽန္ - တမာ ထက္ ပိုရွည္သည္။ လက္ပန္ပင္ ရွိ ဆူးခြၽန္အရြယ္ ရွိသည္။

တက္႐ိုး( သို႕မဟုတ္ ) ႐ိုး - လက္ပံခြၽန္ထက္ အနည္းငယ္ပိုရွည္သည္။

တံခါးပိတ္ - အတက္ထိပ္ႏွစ္ခု ထိလုနီးနီးျဖစ္ေနသည္။

ပယ္ - အရွည္ဆုံး ျဖစ္သည္။ ခြၽန္ျမေနျပီး ေဂၚရခါး ဓားေကာက္ၾကီး မ်ားကဲ့သို႕ အေပၚသို႕ေကာ့ေနတတ္သည္။

=======================

၈။ အျမီးဆိုင္ရာ အေခၚအေဝၚမ်ား

တံစဥ္ေကာက္ - ေခါင္ျမီးသည္ တံစဥ္ကဲ့သို႕ ေကာက္ေနေသာ အျမီး။ ၎အျမီးပံုစံရွိ ၾကက္သည္ တြန္သံျပတ္သားပါက ၾကက္ေကာင္းအဂၤါ ျဖစ္သည္။ " အျမီးသံစဥ္ေကာက္ အသံပုဆိတ္ေပါက္" ဟု အဆိုရွိသည္။

ျမီးေဇာင္း ( ျမီးေစာင္း ) - အနည္းငယ္ ေစာင္းေနေသာအျမီး။

ဗန္ဒို - ငုံးငွက္ပံုစံကဲ့သို႕ ျဖစ္ေနျပီး ျမီး ေညွာင့္႐ိုး ( ဖင္ဆီဘူး ) ႏွင့္ အျမီး လုံးဝ ( လုံးဝ ) မပါေခ်။

'မ'ကိုယ္ ( သို႕မဟုတ္ ) မဂို - ၾကက္မ၏ အျမီးသဏၭာန္ ရွိသည္။ ( တစ္နည္း) ေခါင္ျမီး မပါေခ်။ အခ်ိဳ႕အရပ္ေဒသမ်ားတြင္ ဗဂို ဟုလည္းေခၚသည္။ မဂို အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္။ အေမြးအေရာင္ေပၚမူတည္၍ စာမဂို ၊ မဂို ဒီးဒုတ္ ၊ ကြမ္း႐ိုးစင္း ၊ မဂို ၊ ျဗာမဂို ဟူ၍ ခြဲျခားေခၚေဝၚၾကသည္။

'မ'ကဲ ( မဂဲ ) - ၾကက္မ၏ ပံုသဏၭာန္ ႏွင့္ ၾကက္မ၏ အေမြးအေရာင္ မ်ိဳးရွိသည္။ သို႕ေသာ္ အျမီးတြင္ ေခါင္းျမီးပါသည္။ အခ်ိဳ႕ေဒသမ်ားတြင္ ' ဗဂဲ ' ဟုလည္းေခၚသည္။ ' မဂို - မဂဲ မယားဆဲ' ဟုအဆိုရွိသည္။ ထြန္းခဲသည္။

========================

၉။ ကိုယ္ ခႏၶာတည္ေဆာက္ပံု ဆိုင္ရာ အေခၚအေဝၚမ်ား

ၾကက္ အုန္းသီး - ကိုယ္လုံး တိုသည္။ ၾကက္ႏွစ္ေကာင္ တိုက္ဖက္ စပ္ရာတြင္ ခက္သည္။ ေဒါက္တူးအိုး ( ကိုယ္လုံးပတ္ ) တူေသာ္လည္း ကိုယ္လုံးအရွည္တိုေနသျဖင့္ တိုက္လွ်င္ မိမိက တစ္ပန္းရွုံးေနသည္။

ၾကတ္ငွက္ေပ်ာဖူး - ကိုယ္လုံးရွည္သည္။

လင့္စဥ္ ( သို႕ ) လင့္ပါးစဥ္ - ေဒါက္ျမင့္ျပီး ဗ်ိဳင္းကဲ့သို႕ ခႏၶာကိုယ္ အေနအထားရွိေသာၾကက္။

ဝဲစဥ္ - ေဒါက္နိမ့္ျပီး ေတာင့္ေတာင့္တင္းတင္းႏွင့္ ကိုယ္လုံးတုတ္ေသာ ၾကက္။

ေလးတိုင္ဝင္ - ေဒါက္ေကာင္းျပီး ခႏၶာကိုယ္ ဟင့္ ေပါင္မ်ားတုတ္တုတ္ ခိုင္ခိုင္ ရွိေသာၾကက္။

======================

၁၀။ ၾကပ္ခြပ္လမ္း ( ခြပ္ပံု ခြပ္နည္း ၊ ခြပ္စဥ္ ) ဆိုင္ရာ အေခၚအေဝၚမ်ား

ဗလာ - ေရွ႕သို႕ လွမ္းပုတ္၍ ခြပ္သည္။

ၾကက္ပစ္ေကာင္းသည္ - ေရွ႕သို႕ လွမ္းပုတ္သည့္ ခြပ္အားေကာင္းသည္။ ျပင္းထန္သည္ ။ ဗလာေကာင္းသည္ ( သို႕ ) ၾကက္ပစ္၊ ၾကက္ပုတ္ေကာင္းသည္ ဟုေခၚသည္။

တန္းေလွ်ာက္ ဗလာ - ေရွ႕တည့္တည့္ ရွိၾကက္အား မနားတမ္း ( တရစပ္ ) လိုက္၍ ခြပ္ျခင္း ၊ တန္းေလွ်ာက္ ဗလာ ေကာင္းေသာၾကက္ကို အခ်ိဳ႕အရပ္ေဒသမ်ားတြင္ ' ၾကက္ဖိ ၾကက္နင္း ' ဟုေခၚသည္။ ဗိန္းေမာင္း ဟုလည္းေခၚသည္။

ဆင္ပစ္ ဗလာ - ၂ ေပ ၊ ၃ ေပ အကြာတြင္ ရပ္ေနသည့္ၾကက္အား လွ်ပ္တစ္ျပက္ ထိေအာင္ ခြပ္ျခင္း။ ဆင္ပစ္ ဗလာ ေကာင္းလွ်င္ အခ်ိဳ႕ ေနာက္သို႕ တည့္တည့္ဆုတ္ေျပးေသာ ' ေနာက္ေျပး ' ၾကက္မ်ားပင္ လြတ္ေအာင္ မေျပးႏိုင္ေပ။

ၾကက္ကာ - တစ္ဖက္ၾကက္မွ လွမ္းပုတ္ေသာ ခြပ္ခ်က္အား မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္၍ ျပိဳင္ကန္ခြပ္ျခင္း။

ၾကက္ေလွ်ာ္ - ၾကက္ႏွစ္ေကာင္ ျပိဳင္၍ အခြပ္တြင္ ႏွစ္ေကာင္ ပူးလ်က္ အထက္သို႕ အနည္းငယ္ျမင့္တက္သြားျပီး တစ္ဖက္ၾကက္ ျပန္အက်တြင္ မိမိက ထိေအာင္ ခြပ္ျခင္း၊ ထိုသို႕ ခြပ္တတ္ေသာ ၾကက္ကို ၾကက္ေလွ်ာ္ေကာင္း သည္ဟုေခၚသည္။

ခုတ္ေျခ ( သို႕ ) ေကာင္းကင္ေျခ - အေပၚသို႕ ခပ္ျမင့္ျမင့္ ခုန္တက္လိုက္ျပီး တစ္ဖက္ၾကက္၏ လႈပ္ရွားမႈကို ၾကည့္ကာ မိမိေျခႏွစ္ေျခာင္းျဖင့္ အေပၚမွ ခုတ္ခ် ျပီး ခြပ္ျခင္း။

ခံပံုေကာင္း - တစ္ဖက္ၾကတ္က ခြပ္သမွ် သူခ်ည္းခံရသျဖင့္ ေခါင္း ၊ ရင္ဘတ္ စသည္တို႕တြင္ ဒဏ္ရာမ်ား ရထားသည္။ သို႕ေသာ္ ဇြဲေကာင္းေကာင္းျဖင့္ ထြက္မေျပးဘဲ ေပ၍ခြပ္ျခင္း။

ၾကက္ေစာင့္ - တစ္ဖက္ ၾကက္၏ အခြပ္ကို ေစာင့္၍ ခြပ္ေသာၾကက္ ( တစ္ဖက္ၾကက္က စ၍ မခြပ္မခ်င္းေစာင့္ေနသည္။)

ရဲေမွ်ာ္ - တစ္ၾကိမ္ တစ္ၾကိမ္ ခြပ္မည့္အေရး ဟန္ေရးျပျပီးမွ ခြပ္သျဖင့္ ၾကက္ပြဲတစ္ပြဲသည္ အခ်ိန္မ်ားစြာၾကာတတ္သည္။ ထို႕ေၾကာင္႔ ' ရဲ ' လာလွ်င္ ဖမ္းမိေအာင္ ရဲကို ေမွ်ာ္၍ ခြပ္ေနသည္ဟု တင္စား၍ ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။

ၾကက္ေကြ႕ - တစ္ဖက္မွ တရစပ္လိုက္၍ ဖိခြပ္ေနသည္ကို ေဘးသို႕ ရုတ္တရက္ ေကြ႕၍ ေရွာင္ကာ ခြပ္တတ္ေသာ ၾကက္။

ၾကက္႐ႉပ္ - ၾကက္ခြပ္စဥ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ပ်ာယာခတ္ျပီး ခြပ္တတ္ေသာ ၾကက္။

အထက္ပါ ျမန္မာ့ ႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္အေခၚအေဝၚမ်ား မၾကာမီေပ်ာက္ကြယ္သြားေတာ့မည္ျဖစ္၍ သုေတသီ ႐ႉ႕ေထာင့္အေနျဖင့္ မွတ္တမ္းတစ္ခုျဖစ္ေစရန္ ေရးသားေဖာ္ျပရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ 

 

 

 

 

Credit : http://ancientmyanmar.blogspot.co.uk/2010/02/blog-post_1750.html?m=0